شقاق چیست؟ علائم، علت و پیشگیری از فیشر مقعدی+ تشخیص

زخم مقعد یا شقاق چیست؟، از دسته بیماری های نشیمنگاهی است که با علائمی چون خونریزی، درد، و زخم همراه است. علتها و علائم شقاق مقعد به گونه های مختلف صورت میگیرد و روشهای درمان شقاق نیز متفاوت هستند؛ که اصلی ترین آنها سوزش، درد، خارش، خونریزی و مشاهده زخم می باشد. در این مطلب از کلینیک نشیمنگاه به جزئیات بیماری فیشر اعم از پیشگیری یا انواع مختلف آن خواهیم پرداخت.

شقاق مقعدی با استفاده از یکی از دو روش زیر تشخیص داده میشود:

• معاینه جسمی یا فیزیکی مقعد
• تجویز آزمایشات مقعد و رکتوم با یک ابزار باریک به نام آنوسکوپ

شقاق مقعدی چیست؟

شقاق (فیشر نام انگلیسی fissure) یکی از بیماری های شایع نشیمنگاهی می باشد که دارای علائم دردناکی است. شقاق ناشی از چاک خوردگی، ترک و زخم بر روی پوست مقعد و اطراف آن به وجود می آید.
این زخم ها یا همان شکاف های شقاق معمولا کمتر از 1 سانتی متر (البته در مراحل اولیه) هستند. شکاف های ناشی از فیشر هرچند هم که کوچک باشند، مقعد دارای سیستم عصبی فراوان و حساسی است و همین امر سبب طاقت فرسا شدن درد ناشی از این بیماری می شود. بسیاری از افراد علائم این بیماری را جدی نگرفته که همین موضوع سبب حاد شدن شقاق شده و عواض زیادی برای فرد به همراه می آورد.

درمان شقاق در صورتیکه بسیار خفیف و ابتدایی باشد با دارو یا پماد امکان پذیر خواهد بود؛ اما زمانیکه شکاف ها عمیق تر باشند، یا به نوعی بیماری به نوع مزمن تبدیل شده باشد، تنها راه درمان آنها انجام لیزر شقاق یا جراحی خواهد بود.

مطالعه بیشتر: درمان شقاق با لیزر

علائم شقاق چیست؟

شقاق مقعد نیز مانند سایر بیماری های مقعدی دارای علائم طاقت فرسایی است که اسایش فرد را مختل می کند. سوزش و درد شدید در مقعد بخصوص هنگام مدفوع کردن از اصلی ترین علائم شقاق می باشند. بسیاری از افراد با تصور اینکه علائم بیماری شقاق در زنان و مردان متفاوت است، اقدام به خود درمانی نموده که بسیار کار خطرناک و پر عوارضی است.

در ادامه به معرفی برخی از شایع ترین علائم شقاق می پردازیم:

• خونریزی مقعدی
• درد شدید به صورت ناگهانی یا مداوم
• سوزش و خارش مقعد
• زخم و ترک در اطراف و درون مقعد
• برآمدگی و تورم
• سوزش قبل از اجابت مزاج
• احساس ضایعه پوستی در مقعد
• در برخی موارد مشاهده ترشحات مقعدی

بنابراین به منظور کنترل و درمان به موقع از این بیماری بهتر است در صورت مشاهده هر یک از موارد و علائم ذکر شده بالا، بهتر است با دکتر شقاق مقعدی مشورت کنید.

مطالعه بیشتر: هزینه درمان شقاق با لیزر چقدره؟

علت شقاق مقعد چیست؟

به وجود آمدن فیشر یا شقاق دلایل متعددی دارد که ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. اما زمانی که بر اسفنکتر داخلی بیش از حد فشار وارد شود، موجب اسپاسم و گرفتگی شده و کاهش خون را افزایش می دهد. علاوه بر آن عوامل دیگری می توانند موجب بروز شقاق مقعد باشند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم نمود.
متداول ترین علتهای بروز فیشر، موارد زیر هستند:

• یبوست: یبوست از بزرگترین عامل های آسیب رسان به راست روده و مقعد است. مدفوع خشک و سفت (همان یبوست) موجب فشار آوردن بر دیواره های روده شده و انواع بیماری های مقعدی را به وجود می آورد. شقاق مقعدی نیز یکی از بیماری ها است. بنابراین هرچه مدفوع خشک تر باشد، میزان جراحت وارده بیشتر می شود.
• اسهال: همانگونه که مدفوع خشک موجب آسیب و جراحت می شود اسهال های مکرر نیز موجب به وجود آوردن فیشر یا شقاق مقعدی می شود.
• بارداری یا زایمان: بارداری و زایمان نیز یکی از دلایلی است که خانمها را برای مبتلا شدن به فیشر آسیب پذیر می کند. هنگام بارداری و بخصوص در آخرین ماه های بارداری، فشار افزایش یافته و ترک در مقعد و کانال رکتوم به وجود می آورد.
• رابطه مقعدی: همه ما میدانیم که مقعد خاصیت ارتجاعی نداشته و فشار زیاد موجب آسیب به آن می شود. بنابراین داشتن رابطه جنسی مقعدی چه برای خانمها و چه برای آقایان، خطر پارگی دریچه اطراف مقعد، فیشر و انواع بیماری های را افزایش می دهد.
• لباس زیر نامناسب: گاهی استفاده از لباس زیر های نامناسب با جنس نامرغوب می تواند موجب بروز زخم هایی در ناحیه تناسلی و از جمله بروز شقاق مقعد شود.
• عفونت های ناحیه تناسلی: عفونت هایی که از طریق ناحیه تناسلی انتقال می یابد نیز در بروز این بیماری بی تاثیر نیستند. زگیل تناسلی، ایدز، کلامیدیا، سیفلیس از دسته این بیماری ها می باشند.

شقاق یا زخم مقعد چه تفاوتی دارند؟

همانگونه که میدانیم، فیشر یا شقاق از نتیجه به وجود آمدن زخم های بسیار کوچک مقعد پدید می آید. ولی بیشتر افراد تصور می کنند زخم مقعد و فیشر دو بیماری متفاوت هستند. همین امر سبب می شود که درمان های خودسرانه و خانگی را آغاز کنند که موجب حاد شدن و عمیق تر شدن زخمها می شود.

فیشر دارای دو نوع حاد و مزمن است. زمانی که زخم های ناشی از این بیماری عمیق نشده، می توان آن را با استفاده از دارو بهبود بخشید؛ اما در مراحل بعد که بیماری پیشرفت میکند، درمان آن با دارو ممکن نبوده و روش های درمانی چون لیزر و عمل جراحی پیشنهاد می شود.

شقاق حاد

شقاق حاد این بیماری بسیار دردناک، نوع رایج تر شقاق بوده و در دهانه مقعد، در بین چین خوردگی های این ناحیه به وجود می آید. این چین خوردگی ها گاهی به صورت طبیعی و پس از طی 5 الی 6 هفته خود به خود یا با استفاده از پماد و دارو از بین می روند. از این رو درمان افراد مبتلا به شقاق حاد شانس بیشتری برای درمان با دارو و پماد دارند. همچنین بی توجهی به این نوع فیشر و عدم مراجعه به پزشک برای پیشگیری و درمان آن سبب بروز نوع دیگری از شقاق یعنی مزمن می شوند.

بیشتر بخوانید: دکتر شقاق کیست؟

شقاق مزمن چیست؟

در صورتی که پس از چند هفته فیشر حاد درمان نشود، زخمهای شقاق، عمیق تر شده و به نوع مزمن فیشر تبدیل می شود.
افرادی که دائما از یبوست رنج می برند یا رابطه مقعدی زیادی دارند بیشتر به شقاق مزمن مبتلا می شوند. بنابر این می بایست از انجام فعالیت های این چنینی خود داری نمود. درمان شقاق مزمن نیز پیچیده تر بوده و علاوه بر اینکه بیمار درد زیادی را در دوران قبل از درمان متحمل می شده است، روند درمان آن نیز طولانی تر خواهد بود.

A fissure is a tear in the inner lining of the rectal canal.

شقاق یا فیشر یک نوع زخم یا پارگی در بافت مقعد می باشد.

چه زمانی شقاق خطرناک است؟

هنگامی که شما علاوه بر مشاهده علائمی چون خونریزی، درد، خارش، علائم دیگری چون سرگیجه، تهوع، تاری دید، کم ادراری، لختگی خون مشاهده کردید، سریعا به پزشک مراجعه نمایید. زیرا در این هنگام شقاق به مرحله بسیار حاد رسیده و بی توجهی به آن عوارض مخربی بر جای میگذارد.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به شقاق هستند؟

• افراد کم تحرک
• خانمهای باردار
• افرادی که دچار یبوست های طولانی هستند
• افرادی که مقعد خود را به شدت میخارانند
• افراد دارای پوست حساس
• افرادی که دارای رابطه مقعدی هستند
• افزاد مبتلا به کرون یا کولیت (به دلیل اسهال های مکرر)
• افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
• افرادی که از لباس زیر های چسبان یا با جنس نامرغوب استفاده می کنند

پیشگیری از فیشر یا شقاق مقعد

همیشه پیشگیری بهتر ازدرمان است! رعایت کردن برخی نکات ریز می تواند تا حد زیادی شما را از مبتلا شدن به شقاق یا فیشر نجات می دهد. بهتر است برخی از این راه های پیشگیری از شقاق را شناخته و در رفتارها و عادات روزانه خود بگنجانید.

• رعایت رژیم غذایی متعادل و حاوی فیبر
• تمیز نمودن مقعد پس از اجابت مزاج و رعایت بهداشت فردی
• انجام ورزش به صورت مداوم و روزانه حتی پیاده روی به مدت20دقیقه
• نوشیدن آب به مقدار کافی و هیدراته کردن بدن
• نگه نداشتن مدفوع و اجابت مزاج به موقع
• پرهیز از پوشیدن لباس زیر های تنگ و چسبان
• درمان بیماری هایی چون یبوست یا اسهال که هنگام اجابت مزاج هنگام فشار می شوند
• استفاده از لباس زیر نخی و راحت

انواع روش های درمان شقاق

روش های درمان شقاق بسته به شدت بیماری و شرایط جسمانی هر فرد متفاوت است. درمان های دارویی، عمل جراحی، لیزر ، بوتاکس مقعد و دیگر روشهای درمانی از جمله راه های درمان این بیماری می باشند. دکتر شقاق مقعدی با تشخیص خود و بررسی انواع و روشهای درمان بهترین نوع را برای بیمار انتخاب می کند. البته گاهی این سوال که اگر شقاق درمان نشود چه میشود؟ برای بیماران ابتلا به این بیمار پیش می آید؛ در پاسخ باید بگوییم عدم درمان شقاق، بیماری را بسیار حاد تر کرده و حتی می تواند موجب عفونت و آسیب جدی به عضلات اسفنکتر شود.

درمان شقاق با لیزر

همانطور که میدانیم، لیزر یک روش درمانی نوین و بسیار پیشرفته است که در هر زمینه ای کارآمد است.
لیزر شقاق که به صورت سرپایی و در یک جلسه صورت می گیرد. این عمل که در یک ساعت و با استفاده از بی حسی انجام می شود، نتیجه 100درصد و بهبود کامل را در درمان فیشر به شما هدیه می دهد. علاوه بر آن لیزر شقاق از عوارضی برخوردارنبوده و جای زخم ناشی از تیغ جراحی از خود به جای نمیگذارد. بنابراین برخی از مزایای لیزر شقاق عبارت اند از:

• هزینه ارزانتر نسبت به سایر روشها
• بدون درد و خونریزی
• بدون نیاز به تیغ جراحی، بخیه و جای زخم
• عدم امکان بازگشت
• بدون نیاز به بستری و بیهوشی
• عمل به صورت سرپایی

جراحی شقاق

طبیعتا هنگام مبتلا شدن به این عارضه، جراحی اولین راه درمان نیست! اما می توان به جراحی شقاق به عنوان یک راه درمان موثر نگاه کرد. عمل جراحی حین انجام، از کمترین درد برخوردار است چرا که عمل با بی حسی با بیهوشی صورت میگیرد اما بعد از رفتن بی حسی و بازگشت به حالت طبیعی از عوارض زیادی برخوردار می باشد. از عوارض این شیوه درمانی می توان به بی اختیاری، درد، خونریزی، باقی ماندن جای ناشی از جراحی اشاره نمود.

مطالعه بیشتر: تفاوت هزینه درمان شقاق با جراحی و لیزر

درمان با دارو و پماد

شقاق در مراحل اولیه، با استفاده از دارو و پماد درمان می شود. بنابراین جدی گرفتن بیماری می تواند افراد را از درمان های پرهزینه و دشوار نجات دهد.
برخی از بهترین پماد ها و داروهای شقاق مقعد را بررسی خواهیم کرد:

• ام جی باریج درمان کننده زخم ها
• پماد لیدوکائین بی حس کننده و ضد درد
• پماد تتراسایکلین ضد درد، از بین برنده التهاب و قرمزی
• پماد دیلتیازم کاهش دهنده سوزش، خارش و درد
• پماد نیتروگلیسیرین افزایش دهنده جریان خون
• پماد آنتی فیشر ضد التهاب و ضد درد

اگر پس از مصرف دارو ها و پماد های مربوطه علائم بیماری همچنان دیده می شد، استفاده از روشهای عمل جراحی و لیزر پیشنهاد می شود.

درمان خانگی

بی شک هنگام به وجود آمدن هرگونه بیماری بررسی راه های خانگی و آسان اولین قدم می باشد. شقاق نیز از راهکارهای خانگی و تا حدودی موثر برخوردار است.
برخی درمان های خانگی:

• مصرف مایعات فراوان
• پرهیز از مصرف غذاهای مضر (تند)
• مصرف غذاهای حاوی فیبر
• استفاده از پماد یا کرم های نرم کننده در صورت تجویز پزشک
• پیاده روی و ورزش
• پرهیز از زور زدن هنگام اجابت مزاج
• استفاده از حمام نشیمن یا همان حمام سیتز(sitz bath)
• حفظ بهداشت فردی

سوالات متداول