بسیاری از افراد به دلیل خجالت یا عدم آگاهی، سوزش مقعدی را نادیده گرفته و صبر می کنند تا خود به خود برطرف شود. در حالی که توجه زود هنگام به علائمی مانند سوزش مقعدی می تواند از پیشرفت علائم و ایجاد مشکلات جدی تر جلوگیری کند. بررسی علل، عوامل تشدید کننده و روش های مقابله با این وضعیت، می تواند به بازگرداندن راحتی و آرامش در زندگی روزمره کمک شایانی ارائه دهد.
سوزش مقعد یک عارضه بسیار ناخوشایند است که هیچکس دوست ندارد آن را بازگو کند یا از بیان آن احساس شرم دارد. در این مطلب قصد داریم به طور کامل با علتهای اصلی سوزش مقعد و نحوه تشخیص آن آشنا شده و بهترین روش درمانی را انتخاب کنیم.
سوزش مقعد چیست؟
شاید شما هم احساس سوزش مقعد هنگام مدفوع را تجربه کرده باشید؛ یا حتی زمانی که مدفوع نکرده اید و در شرایط نرمال هستید سوزش یا حتی قرمزی در ناحیه رخ داده باشد؛ سوزش مقعد یک احساس ناخوشایند در ناحیه رکتوم و انتهایی راست روده است که ممکن است برای هر فردی رخ دهد. اما این موضوع را کمتر کسی برای پزشک بازگو می کند.
سوزش مقعد به احساس ناراحتی، گرم شدن یا تحریک شدید پوست اطراف مقعد گفته شده که اغلب با خارش، درد یا حس فشار همراه است. سوزش مقعد می تواند کوتاه مدت یا مزمن باشد که به طور معمول ناشی از عواملی مانند التهاب، عفونت، یبوست، بواسیر، ترک مقعد یا حساسیت های پوستی است.
سوزش مقعد، رکتوم یا راست روده به هیچ عنوان بی دلیل نبوده و قطعا در اثر عامل دیگری به وجود می آید که در ادامه با برخی از علت سوزش مقعد آشنا خواهیم شد.
علت سوزش مقعد
به طور کلی مقعد یا رکتوم ناحیه ای بسیار حساس است که محل خروج مدفوع و قسمت انتهایی راست روده است. کوچکترین تحریک در این ناحیه، باعث ایجاد درد، سوزش، خارش یا حتی خونریزی خواهد شد. همانطور که گفته شد سوزش مقعد به هیچ عنوان بی علت نبوده و حتما در اثر عامل دیگری مانند بیماری های مقعدی به وجود می آید.
همانطور که گفته شد برخی از دلیل سوزش مقعد، بیماری های مقعدی هستند که بخش عمده ای از علائم این چنینی نظیر سوزش مقعد را در بر دارند؛ بواسیر، شقاق، زگیل تناسلی، فیستول و… از عمده ترین و شایع ترین بیماری های مقعدی هستند که سوزش مقعد را به همراه دارند.
علت سوزش مقعدی بعد از دفع میتواند شامل مواردی همچون خشکی و سفتی مدفوع، اسهال مکرر، شستشوی زیاد یا استفاده از صابون های قوی، بواسیر، شقاق، حساسیت به بعضی خوراکی ها مانند غذاهای خیلی تند، یا حتی رطوبت و تعریق باشد.
بیشتر بخوانید: خارش مقعد
سوزش مقعد ناشی از بواسیر
هموروئید یا همان بواسیر، یکی از شایع ترین بیماری های نشیمنگاهی است که در اثر تورم عروق انتهایی رکتوم به وجود آمده و دارای انواع هموروئید داخلی و خارجی نیز می باشد. این بیماری در اثر تکرر یبوست، اسهال، مشکلات گوارشی به وجود آمده و همچنین با گذشت زمان حادتر شده که علائم شدید و بسیار جدی مانند سوزش مقعد، خارش، درد و حتی خونریزی را نیز به همراه دارد.
بیشتر بخوانید: هموروئید چیست؟
سوزش مقعد در اثر شقاق
شقاق مقعد نیز یکی از دردناک ترین و شایع ترین بیماری های مقعد می باشد که در اثر ایجاد زخم، یا خراش کوچک در این ناحیه به وجود می آید. شقاق یا فیشر مقعد نیز در اثر یبوست یا اسهال مکرر به وجود آمده و با ایجاد فشار در این ناحیه باعث ایجاد زخم می شود. درمان این زخم ها گاهی و در صورتیکه بسیار سطحی باشند؛ با دارو یا پماد امکان پذیر بوده و در غیر این صورت می بایست تحت معاینه و درمان پزشک متخصص قرار گیرد.
If you have trouble passing a stool, you may also experience one or more of the following:
An inability to completely empty your bowels, A feeling like there’s a blockage in your digestive system, A need to remove the stool with your finger, Abdominal pain, Stools that are lumpy or hard, Runny stools, The passing of three or more stools per day, The passing of fewer than three stools per week, Rectal bleeding, Bloody stools, Fever or chills
تجاربی که ممکن است هنگام مشکلات دفع مدفوع آنها را مشاهده کنید:
احساس نیاز به برداشتن مدفوع با انگشت، درد شکم، مدفوع توده ای یا سفت هستند، اسهال، دفع سه یا بیشتر مدفوع در روز، دفع کمتر از سه بار در هفته، خونریزی از رکتوم، تب لزرز و مدفوع خونی
برگرفته شده از: https://lifemd.com/learn/why-does-it-burn-when-i-poop
اسهال یا یبوست
یبوست به حالتی از مدفوع گفته می شود که بسیار سفت است و به سختی از دهانه مقعد برای خارج شدن عبور می کند. همین موضوع و ساییده شدن مقعد باعث ایجاد سوزش، خارش و درد شدید در این ناحیه می گردد و تکرر آن نیز باعث ایجاد بیماری های جدی و قابل توجهی می شود. در مقابل سوزش مقعد ناشی از اسهال نیز از شل بودن مدفوع نشات گرفته که باز هم می تواند سوزش مقعد را به همراه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان اسهال
انگل یا کرمک
انگل یا کرمک از سایر علت های سوزش مقعد یا حتی خارش در این ناحیه هستند که معمولا در کودکان به چشم می خورد. البته نا گفته نماند که این بیماری تنها در کودکان به چشم نخورده و بزرگسالان نیز ممکن است به آن دچار شوند.
برخی از علائم کرمک یا انگل که سبب سوزش مقعد نیز می شوند عبارت اند از:
- خارش بسیار شدید در شب
- ناآرامی و بی قراری
- درد های زیر شکمی
- سوزش ناحیه مقعد
زگیل مقعد
زگیل مقعد که در اثر ابتلا به ویروس hpv (اچ پی وی ) و برقراری رابطه جنسی ( تماس پوستی) به وجود می آید؛ یکی از دلایل جدی سوزش مقعد می باشد. این بیماری نه تنها به راحتی قابل درمان نبوده و بلکه عدم توجه به آن پراکندگی و گسترش زگیل ها را نیز به همراه دارد.
عدم رعایت بهداشت یا عفونت
رعایت بهداشت برای ناحیه تناسلی یا مقعدی یک امر بسیار مهم و حیاتی به شمار رفته و بی توجهی به آن عواقب جدی به همراه داشت. برای مثال عدم شستشوی مقعد پس از مدفوع، یا بی توجهی به تعویض لباس زیر بخصوص در فصول گرمی چون تابستان امکان عفونت یا حتی عرق سوز شدن مقعد و نواحی دیگر را به همراه دارد.
چگونه علت سوزش مقعد را تشخیص دهیم؟
به طور کلی تشخیص علت سوزش مقعد، در توان بیمار نیست؛ چرا که گاهی این سوزش ممکن است داخل رکتوم بوده و در اثر عواملی چون انگل، کرمک یا حتی بواسیر داخلی رخ داده باشد. بنابراین بهترین راه برای رسیدن به یک تشخیص دقیق و واضح، مراجعه به یک متخصص بیماری های مقعدی می باشد که با داشتن علم و تجربه کافی در این زمینه علائم شما را برطرف نماید.
برخی از روشهای بررسی و معاینه مقعد که میتواند علت سوزش را به طور قطعی بیان کنند عبارت اند از:
- سونوگرافی
- کولونوسکوپی
- رادیو گرافی
روشهای درمان سوزش مقعد
به طورکلی درمان سوزش مقعد، وابستگی با این موضوع که سوزش در اثر چه عواملی رخ داده باشد دارد. برای مثال اگر فرد در اثر وجود هموروئید دچار سوزش مقعد شده باشد، تنها راه درمان آن انجام لیزر بواسیر است که بیماری را به طور قطعی درمان می کند. و یا در صورتیکه سوزش در اثر عرق سوز شدن رخ داده باشد، کمک گرفتن از دوش، پماد یا حمام نشیمنگاهی بسیار مناسب است.
پماد سوزش مقعدی
بسیاری از پماد ها و داروهایی برای سوزش و علائم مقعدی وجود دارند که می توانید از آنها کمک بگیرید. اما فرد بیمار باید بداند استفاده از این دارو یا پماد ها برای ناحیه مقعد تحت شرایط خاصی بوده و استفاده بی رویه یا مخرب از آنها حتی منجر به بروز عوارض نیز می شوند.
به طور کلی برخی از پماد هایی که هنگام بروز سوزش مقعد می توانید از آنها استفاده کنید عبارت اند از:
- پماد لیدوکائین: دارای خاصیت بی حس کنندگی بوده و قابلیت درمان ریشه ای بیماری را ندارد
- هیدروکورتیزون: نوعی پماد ضد حساسیت، سوزش و خارش است
- شیاف آنتی هموروئید: در صورت ابتلا به هموروئید داخلی یا سوزش داخلی مقعد
- پماد آنتی هموروئید: آنتی هموروئید نیز همانطور که از نامش پیداست قابلیت بهبود و رفع علائم ناشی از هموروئید را داراست
- پماد نیتروگلیسیرین: جهت بهبود و نرم کردن پوست حساس ناحیه مقعد مورد استفاده قرار می گیر
- پماد رکتول
توجه فرمایید که مقدار دوز مشخص و طبق دستور داشته باشید تا دچار مشاهده عوارض این دارو ها نشوید؛ همچنین در صورتیکه بیماری شما بسیار حاد باشد، استفاده از این پماد ها برای سوزش مقعد بی تاثیر بوده و مسئولیت استفاده از آنها بر عهده خود شماست.
پماد برای درمان سوزش مقعدی میتواند چندین عملکرد را در ناحیه نشیمنگاه داشته باشد که با توجه به ترکیبات پماد سوزش مقعد، این عملکردها در میتوانند متفاوت باشند. از جمله اهداف پماد برای سوزش مقعدی عبارتند از:
- کاهش التهاب و تورم
- بی حس کردن و در نتیجه کاهش درد و سوزش
- شل کردن عضله مقعد و کاهش اسپاسم
- محافظت از پوست و مخاط
- کمک به ترمیم زخم
- کنترل خارش و التهاب ثانویه یا عفونت
قرص برای سوزش مقعدی
برای درمان سوزش مقعدی معمولا از پمادها و روش های موضعی استفاده می شود، اما گاهی قرص ها و داروهای خوراکی نیز نقش مهمی در کاهش علائم خواهند داشت. مخصوصا زمانی که سوزش ناشی از التهاب شدید، اسپاسم عضله مقعد، یبوست یا مشکلات گوارشی باشد. انواع قرص برای سوزش مقعدی معمولا با شل کردن عضله اسفنکتر مقعد، بهبود گردش خون ناحیه و کاهش تنش داخلی، سوزش و درد را کاهش میدهند.
از سوی دیگر، اگر سوزش مقعد مربوط به خشکی یا سختی مدفوع باشد، مصرف قرص های ملین ملایم مانند فیبرخوراکی، پسیلیوم، منیزیم یا ملین های حجیم کننده کمک می کند عبور مدفوع نرم تر شده و تحریک کمتری روی بافت مقعد ایجاد شود.
از جمله انواع قرص برای سوزش مقعدی عبارتند از:
- نیفدیپین
- دیلتیازم
- لاسیدیپین
- ایبوپروفن، ناپروکسن
- هیو سایامین، دی سیکلومین
- کورکومین
نکته: حتما به یاد داشته باشید که مصرف اینگونه داروها و قرص برای سوزش مقعدی به طور خود سر اکیدا ممنوع بوده و می بایست تحت نظر پزشک استفاده شوند.
درمان خانگی سوزش مقعد
روشهای خانگی درمان سوزش مقعد معمولا از نتیجه قطعی و صد در صدی برخوردار نیستند؛ چرا که این روشها مورد تایید علمی قرار نگرفته و صرفا جهت کاهش علائم مورد استفاده قرار می گیرند. در روش های درمان خانگی سوزش مقعدی هدف این است تا تحریک ناحیه کمتر شود، فشار اضافی هنگام دفع کاهش پیدا کند و محیطی مرطوب، آرام و بدون اصطکاک برای پوست ایجاد گردد. به طور کلی، درمان خانگی سوزش مقعد رویکردی تدریجی و حمایتی است که هدف آن ایجاد شرایط مناسب برای ترمیم طبیعی بدن و جلوگیری از تشدید آسیب یا التهاب است.
برخی از این راهکارهای خانگی برای کاهش و تسکین سوزش مقعد میتوان استفاده نمود عبارت اند از:
- روزی یک بار استفاده از حمام نشیمنگاهی یا سیتز
- داشتن رژیم غذایی خاص حاوی فیبر و مفید برای دفع آسان
- پیاده روی و نوشیدن مایعات فراوان
- رعایت بهداشت فردی
- پرهیز از غذاهای پرادویه (نظیر فلفل)
- تعویض لباس زیر به صورت مرتب
- مصرف عسل در ناحیه دچار عارضه
- استفاده از کمپرس سرد
همچنین سوزش مقعد بعد از دفع به دلیل عبور مدفوع خشک، اسهال مکرر، شستشوی خشن یا حساسیت پوستی ایجاد می شود؛ بنابراین رویکرد درمان خانگی سوزش مقعدی بعد از دفع بیشتر روی ایجاد یک محیط آرام، تمیز و مرطوب تمرکز دارد.
از جمله درمان خانگی سوزش مقعدی بعد از دفع عبارتند از:
- مصرف آب و مایعات
- مصرف فیبر و کربوهیدرات
- استفاده از کمپرس سرد یا یخ
- پرهیز از نشستن طولانی
سخن پایانی درباره سوزش مقعد
در پایان میتوان گفت، سوزش مقعد یک مشکل شایع و آزاردهنده بوده که می تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد، اما خوشبختانه با رعایت نکات بهداشتی، اصلاح سبک زندگی و استفاده از روش های خانگی یا دارویی مناسب، معمولا قابل کنترل و بهبود است.
توجه به تغذیه، هیدراتاسیون کافی، نرم نگه داشتن مدفوع و مراقبت از پوست ناحیه مقعد نقش اساسی در کاهش علائم دارد. همچنین شناسایی و درمان به موقع علت زمینه ای، چه یبوست یا اسهال مزمن، شقاق یا التهاب پوست، از بازگشت مکرر سوزش مقعد جلوگیری می کند. در نهایت، با ترکیبی از اقدامات پیشگیرانه و مراقبت های درمانی، می توان تجربه ای راحت تر و بدون درد از اجابت مزاج داشت و از تشدید مشکلات جلوگیری نمود.