علت خارش مقعد بزرگسالان و کودکان + درمان با پماد

خارش مقعد چیست؟ خارش مقعد حس ناخوشایند در ناحیه مقعد می باشد که فرد تمایل به خاراندن یا مالش ناحیه دارد. در این مطلب درباره عارضه خارش مقعد در زنان، مردان و کودکان که میتواند نشانه بیماری های دیگر باشد صحبت کرده و به بررسی علائم، علتها، میزان شیوع آن در افراد، و راه های درمان خانگی و دارویی را بازگو کرده ایم.
با ما در این مقاله از کلینک نشیمنگاه همراه باشید تا دانستنی های خارش مقعدی در بزرگسالان و کودکان را مطالعه نماید.

کرم ها و ژل های ضد درد بدون نسخه (OTC) و تجویزی می توانند به رفع خارش مقعد کمک کنند. این داروها با شل کردن رگ های خونی در کانال مقعد و همچنین شل کردن عضله اسفنکتر عمل می کنند، بنابراین اگر شقاق یا زخم مقعدی دارید، با استفاده از این پمادها به جای باز شدن مداوم، قادر به بهبودی است.

خارش مقعد چیست؟

خارش مقعد یک اختلال یا بیماری آزار دهنده است که با علائم مکرر و آزار دهنده ای مانند خارش شدید اطراف مقعد بروز می یابد و فرد متمایل به خارش ناحیه است.
بیشتر افراد از بیان این بیماری احساس خجالت و شرم کرده و نسب به درمان آن اقدامی نمی کنند یا این بیماری را جدی نمی گیرند. اما بهتر است در ابتدا هنگام مشاهده علائم، به پزشک متخصص مراجعه نمایید. چراکه خارش مقعد بی دلیل رخ نداده و نشان دهنده وجود عارضه یا بیماری های مقعدی در افراد می باشد.

انواع خارش مقعد

خارش مقعد می‌ تواند در نواحی مختلف اطراف مقعد رخ دهد. گاهی تنها در حاشیه خارجی احساس شده و گاهی در عمق چین‌ های پوست یا بخش‌ های داخلی‌ تر. شدت خارش مقعدی نیز می‌ تواند متفاوت و متغیر باشد؛ گاهی به صورت خفیف و گذرا و گاهی شدید و مداوم که زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار می‌ دهد. در ادامه به بررسی انواع نواحی مقعد که خارش در آنها اتفاق می افتد، می پردازیم.

• خارش اطراف مقعد: این نوع خارش معمولا در حاشیه خارجی مقعد احساس شده و با سوزش یا قرمزی پوست همراه است. علت خارش اطراف مقعد می‌ تواند به تحریک پوست، رطوبت طولانی، تعریق، باقی ماندن مواد دفعی یا واکنش به مواد شوینده و صابون‌ ها مرتبط باشد. همچنین استرس و حساسیت‌ های پوستی نیز می‌ توانند شدت خارش اطراف مقعد را افزایش دهند.

• خارش دور مقعد: خارش مقعد در این ناحیه می‌ تواند ناشی از اختلالات جریان خون موضعی، واکنش‌ های آلرژیک به غذاها یا داروها، تغییرات هورمونی، یا خشک شدن بیش از حد پوست اطراف مقعد باشد. گاهی هم تحریک عصبی یا حساسیت به عوامل محیطی باعث احساس خارش دور مقعد می‌ شود. این حالت ممکن است ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود و شدت آن در طول روز متفاوت باشد، بدون آنکه همیشه نشانه‌ ی مشکل جدی باشد.

• خارش داخل مقعد: علت خارش داخل مقعدی اغلب به موارد متفاوتی از جمله عدم تخلیه کامل مدفوع، تحریک مخاط داخلی، التهاب ناشی از عفونت‌ های روده‌ ای یا اختلالات گوارشی و حساسیت به برخی داروها یا مواد غذایی مرتبط است. توجه به رژیم غذایی مناسب، مصرف مایعات کافی و رعایت بهداشت ملایم داخلی می‌ تواند به کاهش خارش داخل مقعد کمک کند.

• خارش سوراخ مقعد: به تحریک یا خارش مستقیم در دهانه مقعد، خارش سوراخ مقعد گفته می‌ شود. علت خارش سوراخ مقعد میتواند مواردی از جمله التهاب مخاط، باقی ماندن مواد دفعی، عفونت‌ های سطحی، تحریک ناشی از تعریق یا پوشیدن لباس‌ های تنگ، و حساسیت به شوینده‌ ها یا دستمال باشد. رعایت بهداشت ملایم، خشک نگه داشتن ناحیه و استفاده از لباس‌ های نخی آزاد به کاهش خارش سوراخ مقعد کمک خواهد نمود.

• خارش مقعدی بعد از دفع مدفوع: به احساس تحریک یا خارش در ناحیه مقعد گفته شده که بلافاصله یا مدتی پس از اجابت مزاج ایجاد می‌ شود. علت خارش مقعدی بعد از دفع مدفوع مواردی اعم از باقی ماندن مدفوع یا مواد دفعی روی پوست، تحریک مخاط مقعد، تغییرات اسیدی یا باکتریایی در ناحیه، یا التهاب کوتاه‌ مدت پوست پس از تماس با مدفوع میباشد. گاهی هم استفاده از دستمال زبر یا صابون‌ های قوی می‌ تواند خارش مقعدی بعد از دفع مدفوع را تشدید نماید.

علت خارش مقعد در بزرگسالان و کودکان

همانطور که گفته شد خارش مقعد در کودکان و بزرگسالان نشانه ای از وجود یک عارضه در بدن می باشد و بروز خارش مقعد می تواند از عوامل بسیاری نشات بگیرد. اما دو حالت اصلی وجود دارد که علت های اصلی بروز این بیماری هستند. وجود بیماری های نشیمنگاهی و روده ای اصلی ترین علت آن هستندکه عبارت اند از:
حالت اول: خارش مقعد به دلیل وجود یک بیماری نشیمنگاهی یا حساسیتی است.
حالت دوم: پدید آمدن عارضه به دلیل عوامل محیطی، مصرف دارو ها و بهداشت رخ می دهد.

خاراندن مقعد در فضای عمومی یک امر ناشایست بوده که موجب طرد شدن افراد از گروه های اجتماعی می شود بنابراین با بررسی علت ها و نحوه درمان آن، اقدام به کنترل آن می نماییم.

خارش مقعدی نشانه چیست؟

خارش مقعدی میتواند یک نشانه بارز از وجود یک بیماری دیگر در ناحیه مقعد باشد. در این حالت فرد بیمار دچار دیگر بیماری های مقعدی، روده ای یا پوستی شده و ممکن است از آن اطلاع داشته یا حتی مطلع نباشد. بنابراین درمان این عارضه نیز به آن بیماری زمینه ای بستگی دارد.
برخی از بیماری های نشیمنگاهی که سبب بروز خارش مقعد شدید می شوند:

• بواسیر یا هموروئید
• آبسه مقعدی
• زگیل تناسلی یا HPV
• فیستول

بیماری های روده ای و گوارشی مانند:

• یبوست
• اسهال مزمن
• انگل یا کرمک
• شقاق یا فیشر

و در نهایت بیماری های پوستی همچون:

• پسوريازيس
• قارچ پوستی
• اگزما (درماتیت آتوپیک)
• درماتیت تماسی
• التهاب و مشکلات پوستی

دليل خارش مقعد براساس عوامل محیطی

در این حالت، خارش مقعد وابسته به بیماری خاصی نبوده و صرفا تحت تاثیر عوامل محیطی و دیگر محرکات به وجود آید. علت خارش مقعد در این حالت ممکن است شامل تغییرات در عملکرد طبیعی پوست و مخاط، افزایش رطوبت، اختلال در ترمیم بافت، التهاب موضعی یا حساسیت به مواد خارجی باشد. این عوامل باعث شده تا پوست اطراف مقعد تحریک، قرمز و حساس گردد و احساس خارش مداوم ایجاد شود.
برخی از این عوامل عبارتند از:

• مصرف برخی خوراکی ها آلرژی زا از جمله فلفل، گوجه فرنگی، کافئین و….
• حساسیت به صابون یا شوینده های مصرفی
• استفاده از لباس زیر نامرغوب
• رطوبت ناشی از اسهال های مکرر که بر لباس باقی می ماند
• مصرف برخی داروها
• پوشیدن لباس های تنگ و چسبان
• عدم رعایت بهداشت فردی

خارش مقعد در زنان و مردان

میزان ابتلا به عارضه خارش مقعد به طور کلی در مردان 4 برابر بیشتر از زنان بوده و آنها را با چالش درمان روبرو می کند. اما این نکته را به خاطر داشته باشید که خارش مقعد در همه افراد چه کودک، زن و چه مرد اتفاق می افتد که علتهای آن متفاوت است.

بنابراین به طور کلی بروز هرگونه علائم آزار دهنده ای را از این عارضه جدی بگیرید چرا که ممکن است ناشی از دیگر بیماری های نشیمنگاهی بوده و فرد از آن اطلاعی نداشته باشد.

علت خارش مقعدی بزرگسالان بیشتر ناشی از بیماری‌ های مقعدی مانند هموروئید، شقاق یا التهاب پوست است. علاوه بر آن اختلالات پوستی سیستمیک یا عفونت‌های قارچی یا باکتریایی و تغذیه، داروها و سبک زندگی نقش بیشتری در علت خارش مقعدی بزرگسالان دارند. همچنین، ممکن است خارش مقعد در بزرگسالان ناشی از گوشت اضافه مقعد باشد که در مرحله ابتدایی است و با روشهای آسان قابل درمان خواهد بود.

خارش مقعد در کودکان

همانطور که گفته شد خارش مقعد در کودکان نیز رایج است. کودکان به دلیل عدم آگاهی در مهد کودکها و دیگر مراکز از رعایت برخی نکات بهداشت فردی هنگام اجابت مزاج یا برقراری ارتباط با دیگران نیز دچار این عارضه می شوند.
خارش مقعد در کودکان موجب گوشه گیری آنها شده و آنها را مضطرب می کند چرا که کودک از هر فرصتی در تنهایی جهت تسکین دادن خارش برای خاراندن استفاده می کند.
از اصلی ترین عواملی که سبب خارش مقعد در کودکان می شود می توان به وجود انگل یا کرمک اشاره نمود. البته از دیگر عوامل بروز خارش مقعد در کودکان می توان به مسائل بهداشتی و محیطی که برخی کودکان قادر به رعایت آن نیستند نیز می توان اشاره نمود.

درمان فوری خارش کرمک در کودکان که بسیار شایع بوده با قرص ضد کرمک تحت نظر پزشک امکان پذیر است. همچنین، در برخی موارد، پمادهای ضد انگل موضعی نیز برای کاهش تخم‌ های کرم در پوست تجویز می‌ شوند.

درمان خانگی خارش مقعدی کودکان نیز با رعایت بهداشت ناحیه و کوتاه کردن مرتب ناخن های کودکان صورت میگیرد. تعویض لباس زیر روزانه و شستشوی ملحفه‌ ها با آب گرم میتواند از تجمع تعریق بر روی پوست کودک جلوگیری نموده تا از میزان خارش مقعدی کودکان کاسته شود.

علائم خارش مقعد چیست؟

این عارضه علاوه بر خارش شدیدی که در ناحیه مقعد به وجود می آورد علائم دیگری چون سوزش، درد مقعد، قرمزی، تورم، زخم و خونریزی را به همراه می آورد.
پوست مقعد از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. هنگامی که فرد بیمار برای رفع علائم خارشی که دارد اقدام به خاراندن ناحیه میکند، موجب آسیب رسانی و ایجاد قرمزی آن شده و در نتیجه حتی خونریزی مقعدی را به همراه می آورد. بنابراین خارش مقعد نه تنها آن را تسکین نمیدهد، بلکه موجب آسیب رسانی به آن شده و وضع آن را وخیم تر می کند.

بیشتر بخوانید: علت سوزش مقعد چیست؟

پیشگیری از خارش مقعد

خارش مقعد مانند دیگر بیماری ها نیز، راه هایی برای مقابله و پیشگیری دارد. برخی از آنها عبارت اند از:

• ناحیه نشیمنگاه یا مقعد را تمیز و پاکیزه نگه دارید.
• رژیم غذایی خود را اصلاح کرده، فیبر و سبزیجات را در آن بگنجانید.
• می توانید از دستمال های مرطوب برای خشک کردن یا پاکسازی مقعد استفاده کنید.
• از پوشیدن لباس زیر های پلاستیکی یا آزار دهنده خودداری نمایید.
• مقعد را مرطوب رها نکنید و آن را خشک نمایید.
• از خوردن غذاهای پر ادویه از جمله فلفل خودداری کرده و مصرف کافئین را به حداقل برسانید.
• اصلاح موهای زائد را برای جلوگیری از رشد موهای زیر پوستی مرتب انجام دهید.
• از خاراندن یا تماس اجسام نوک تیز مانند ناخن با ناحیه مقعد خود داری کنید.
• روزانه 8 الی 10 لیوان آب بنوشید.
• هفته ای دوبار از حمام نشیمن یا سیتز استفاده کنید.
• از شوینده های حساسیت زا و خشک کننده برای ناحیه نشیمنگاهی استفاده نکنید.
• اگر دارویی مصرف میکنید که بدن شما به آن واکنش حساسیتی نشان داده با پزشک خود مشورت کنید.
• از مصرف آبجو، گوجه فرنگی، نوشابه، چای، قهوه تا حد امکان خودداری نمایید.

چه زمانی برای خارش اطراف مقعد به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم خارش مقعد را بیشتر از 3 روز در خود مشاهده کردید باید به پزشک مراجعه نمایید. می توانید برای معاینه اولیه و مشخص شدن دلیل بیماری به پزشک عمومی مراجعه نمایید. پزشک با معاینه و انجام برخی آزمایشات می تواند علت را بررسی و به درمان عارضه بپردازد.
همچنین آزمایش های تجویز شده در هنگام معاینه به منظور بررسی بیماری های زمینه ای از جمله بیماری های نشیمنگاهی، پوستی و روده ای می باشد که می تواند علت خارش مقعد را بررسی نماید.

عواملی که باعث خارش مقعد می شوند:

leakage of poo (stool) from the rectum as a result of diarrhea, constipation, diet, food

intolerance or tears in the rectum
infections such as herpes, bacteria or tinea

intestinal parasites such as threadworms.

نشت مدفوع از راست روده در نتیجه اسهال، یبوست، رژیم غذایی، عدم تحمل غذایی یا پارگی در رکتوم
یا وجود عفونت هایی نظیر تبخال، باکتری یا انگل های روده ای مانند کرم نخی.

https://www.healthdirect.gov.au/

درمان خارش مقعد

به طور کلی درمان خارش مقعد به علت زمینه ساز بیماری بستگی دارد. در صورتی که این بیماری ناشی از فیستول، آبسه، شقاق یا بواسیر باشد، شما می بایست به صورت جدی برای درمان آنها اقدام نمایید تا به طبع آن درمان خارش مقعد نیز صورت گیرد. برای مثال جهت کاهش علائم فیستول می توانید از پماد فیستول استفاده نموده که این دارو می تواند سبب کاهش علائم شما شود. اما برای درمان قطعی و صد درصد بیماری، لیزر یکی از بهترین و بی خطر ترین روش های درمان اینگونه بیماری ها است.
اگر هنگام معاینه یا در آزمایشات شما بیماری های دیگری چون کرمک، انگل یا حتی بیماری های پوستی رویت شود، پزشک شما را به متخصص گوارش یا پوست ارجا می دهد یا در مواقعی نسبت به درمان اقدام می نماید. همچنین شما می توانید به مراجعه یا تماس با کلینیک نشیمنگاه نسبت به معاینه توسط پزشکان مجرب این مجموعه و درمان خارش مقعد اقدام نمایید.

مطالعه بیشتر: فیستول چیست؟

درمان خارش مقعدی در طب سنتی

هنگامی که پای بیماری دیگری در میان نباشد، به کارگیری روش طب سنتی یا درمان خانگی خارش مقعدی می تواند در بهبود علائم خارش مقعد موثر باشد. نحوه درمان خارش مقعدی طب سنتی با استفاده از دارو گیاهی برای خارش مقعدی بوده که میتوانند هم به صورت استعمال خارجی استفاده شوند و هم به عنوان داروی خوراکی به مصرف برسند.

نمونه های استعمال خارجی دارو گیاهی برای خارش مقعدی برای مثال:

• آلوئه ورا: یکی از تسکین دهنده ها و ترمیم کننده های طبیعی و قوی است که التهاب و قرمزی را از بین برده و در تسریع علائم خارش موثر است.
• سرکه سفید: ترکیب یک قاشق غذا خوری سرکه سفید و یک لیوان آب جهت ضدعفونی کردن و از بین بردن باکتری های ناحیه نشیمنگاهی بسیار مفید است.
• روغن نارگیل: علاوه بر نرم کردن پوست اطراف مقعد، خاصیت ضد باکتریایی داشته و التهابات و خارش را کاهش می دهد.
• مصرف سیر، ماست و شیرین بیان را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

همچنین، درمان خارش مقعدی طب سنتی با داروهای خوراکی جهت تعدیل مزاج و افزایش خونرسانی ناحیه مقعد در نظر گرفته شده اند. از جمله مواردی که جزو دارو گیاهی برای خارش مقعدی محسوب میشوند عبارتند از:

• سنبل‌ الطیب و بادرنجبویه
• گل ختمی و نشاسته‌ های گیاهی
• تخم اسفرزه
• ترنجبین
• بذر کتان

درمان خارش مقعدی خانگی

درمان خانگی خارش مقعدی بیشتر بر پایه‌ ی کاهش تحریک پوست، حفظ تعادل رطوبت، آرام‌ سازی ناحیه و اصلاح عادات روزمره انجام صورت میگیرد. اگر خارش شدید مقعد طولانی‌ مدت یا همراه با درد، خونریزی یا ترشح باشد، درمان خارش مقعدی خانگی موثر نبوده و فرد می بایست در اسرع وقت به پزشک مراجعه نماید.

از جمله رایج ترین روش های مربوط به درمان خانگی خارش مقعدی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• خشک نگه داشتن ناحیه
• تعویض روزانه لباس زیر و استفاده از جنس نخی
• حمام نشیمن یا سیتز بث
• پرهیز از خاراندن
• کاهش مصرف غذاهای تند، ادویه‌ دار، کافئین‌ دار و محرک
• استفاده محدود از روغن زیتون یا روغن نارگیل خالص

درمان خارش مقعدی انگل

درمان خارش مقعدی ناشی از انگل باید به‌صورت هدفمند و کامل انجام شود، زیرا تنها برطرف کردن خارش کافی نبوده و در صورت درمان ناقص، عود بیماری بسیار شایع است. درمان خارش مقعدی انگل بر سه محور اصلی تمرکز دارد: درمان دارویی، برطرف نمودن خارش و پیشگیری از عود مجدد.

انگل و کرمک دو عامل خارش مقعد در افراد هستند که علائم زیادی برای بیمار به همراه دارند. انگلهای مقعدی به طور کلی در خانه قابل درمان نبوده و نیازمند مصرف دارو و روشهای پزشکی هستند. دارو معمولا به صورت تک‌ دوز مصرف می‌ شود. تکرار دوز پس از 10 تا 14 روز ضروری بوده تا انگل‌ های تازه از تخم خارج‌ شده نیز از بین بروند. درمان خارش مقعدی انگل در فاز اول دارویی درمان هم‌ زمان تمام اعضای خانواده توصیه می‌ شود، حتی اگر علامت نداشته باشند.

در فاز دوم می توان از قرص ضد خارش مقعدی مخصوص بیماری های انگلی مانند مبندازول و آلبندازول استفاده نمود. در کنار این موارد برخی روشهای ساده داخل منزل نیز جهت رفع خارش کاربرد دارند که عبارت اند از:

• تغییر در عادات و رژیم غذایی
• رعایت صد در صدی نکات بهداشتی
• استفاه ازموادی چون افسنتین یا سیر در ناحیه مقعد یا حتی خوردن آن

پماد برای درمان خارش مقعدی

استفاده از برخی داروها و پماد ها جهت بهبود و تسریع بخشی به علائم خارش مقعد می تواند به شما کمک کند. اما مصرف پماد برای درمان خارش مقعدی تنها زمانی به شما کمک می کند که بیماری پیش زمینه ای دیگری در آن نقش نداشته و موجب بروز حساسیت نشود. پس بنابراین برای مصرف اینگونه داروها نیز با پزشک خود مشورت کنید.
برخی داروهای و پماد های موثر عبارت اند از:

• ژل ها بی حس کننده مانند یا پماد لیدوکائین، تتراکائین و بنزوکائین
• پماد هیدروکورتیزون
• پماد کالامین
• پماد اکسید روی
• آنتی هیستامین
• وازلین
• پماد آنتی فیشر

در کنار پمادها، قرص ضد خارش مقعدی نیز از داروهای رایج جهت درمان خارش مقعد محسوب میشود. از جمله رایجترین انواع قرص ضد خارش مقعدی میتوان به موراد زیر اشاره نمود:

• لوراتادین (Loratadine)
• ستیریزین (Cetirizine)
• فکسوفنادین (Fexofenadine)
• دیفن‌ هیدرامین (Diphenhydramine)
• هیدروکسی‌ زین (Hydroxyzine)

نحوه استفاده از پمادهای خارش شدید مقعد

برای استفاده از پمادهای مقعدی شما باید ابتدا ناحیه مورد نظر را به خوبی شسته و خشک نمایید.
دست ها را با آب و صابون شسته و حتی بهتر است از دستکش یکبار مصرف استفاده نمایید. علاوه بر آن توجه داشته باشید ناخن های شما موجب خش انداختن یا آسیب رسانی به ناحیه نشود.
صبح و شب مقداری از دارو را برداشته و به محل بمالید. علاوه بر آن پس از هر بار اجابت مزاج، مقعد را به خوبی شسته و خشک نمایید سپس دوباره از پماد موضعی استفاده نمایید.

سخن پایانی درباره خارش مقعد

در پایان میتوان گفت خارش مقعد اگرچه در نگاه اول مشکل ساده‌ ای به نظر می‌ رسد، اما می‌ تواند نشانه‌ ای از اختلالات مختلف پوستی، گوارشی یا بهداشتی باشد. نادیده گرفتن یا درمان‌ های خودسرانه ممکن است باعث طولانی شدن علائم و تشدید ناراحتی شود. توجه به بهداشت صحیح، اصلاح سبک زندگی و شناخت زمان مراجعه به پزشک نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از خارش مقعد خواهد داشت. با تشخیص درست و درمان هدفمند، خارش مقعد در اغلب موارد قابل کنترل و درمان‌ پذیر میباشد.

سوالات متداول